Vi vil i denne saka introdusere Noregs eldste varmrett! Kan du gjette kva for rett vi skal fram til? Basert på kvar hen i landet, har ho mange ulike namn og kjem i mange ulike variantar. Ein av årsakane til kvifor variantane er så forskjellige er fordi dei ulike råvarene som er benytta, har hatt ulik tilgang dei ulike stadane i landet. Variantane er også avhengig av kva for anledning ein skulle nytte denne retten i: Det kunne vere konfirmasjon, høgtid, laurdag, kvardag, gravøl, begravelse osv. Kva for råvarar ein anvender er avhengig av anledning. Det var ikkje uvanleg at den eine formen for retten, blei gitt i gåve i bryllaup før i tida!
Har du blitt klokare endå? Eller er du framleis i tvil? Det er juks å scrolle nedover før du har lest alt!
Før år 1900 var det heilt vanleg at alle rundt bordet delte på same matfatet til denne retten. Til dette fanst det ein eigen teknikk, som gjekk ut på å duppe skjeia i mjølkefatet først. Ved å gjere det satt ikkje maten seg fast i skjeia, og du fekk mest mogleg ut av måltidet. Og ein måtte for all del ikkje la mjølkedråpar dette av skjeia mellom fatet og munnen! Då sløsa du med verdifull råvare!
Eitt hint til: Det vanlegaste var å lage ho med vatn, men dersom ein skulle kose seg ekstra, og ville ta seg råda til det, brukte ein sur mjølk eller vanleg mjølk.
Anna tilbehøyr som er vanleg er smør, flatbrød og/eller spekemat. Rosiner er også godt å ha oppi. I dag finnast det fleire variantar, og ein kan tilsette nett det ein vil, som til dømes nøtter, tørka frukt og syltetøy.
Heilt korrekt! Det var graut som var svaret! Graut er den eldste varmretten vi har i Noreg, og vi har ete ho sidan tidenes morgon. Vi hadde graut til kvardagskost, med bygg- og/eller havremjøl og vatn. Bygg og havre takla dei norske vekstforhalda godt, det var enklare å dyrke, og derfor lettare tilgjengeleg. Til særskilde anledningar, som fest og høgtider, laga ein risengrynsgraut, fløyelsgraut eller rømmegraut. Det som gjorde dette til “finare” grautsortar, var råvarene. Dette var ikkje kvardagsingrediensar, dei var vanskeleg å få tak i, og derfor dyrare.
I dag, når dei aller fleste råvarene er å få tak i året rundt, har ein anledning til å ete fleire tradisjonelle rettar heile året. Graut er ein av desse! Det er mest vanleg rundt 17. mai og jul, men ikkje gløym at du kan nyte graut når som helst.
Lokale produsentar som tilbyr råvarer, både i sesong og heile året, har ein særskild plass i blant Coop sine verdiar. Vi ønskar å ivareta norske mattradisjonar som har vart gjennom fleire generasjonar.
